Η θεωρία του αυτοπροσδιορισμού

Η θεωρία του αυτοπροσδιορισμού (Self-Determination Theory - SDT) είναι μια ψυχολογική θεωρία που αναλύει τα ανθρώπινα κίνητρα και παρέχει μια ερμηνεία για την κατανόηση του τι μας παρακινεί να δράσουμε και να επιδιώκουμε στη ζωή μας.

Στη θεωρία του αυτοπροσδιορισμού, οι δύο τύποι παρακίνησης είναι οι ακόλουθοι:

1. Εξωγενής παρακίνηση (external regulation): Αυτή η μορφή παρακίνησης εμφανίζεται όταν κάποιος ενεργεί με σκοπό να αποφύγει τις εξωτερικές κυρώσεις ή να αποκτήσει εξωτερικές ανταμοιβές. Οι πράξεις του ατόμου είναι κυρίως καθορισμένες από εξωτερικές πηγές ελέγχου ή πίεσης, όπως αναγνώριση, χρήματα, βαθμοί, προαγωγή κ.λπ. Σε αυτήν την περίπτωση, οι πράξεις του ατόμου μπορεί να είναι αποσυνδεδεμένες από τις προσωπικές του αξίες και ενδιαφέροντα. 2. Ενδογενής παρακίνηση (internal regulation): Αυτή η μορφή παρακίνησης εμφανίζεται όταν ένα άτομο ενεργεί με βάση τις προσωπικές του αξίες, πεποιθήσεις και ενδιαφέροντα. Οι πράξεις του προκύπτουν από την εσωτερική του κίνητρα και την αυτοδιάθεσή του να ασχοληθεί με μια δραστηριότητα, χωρίς να επιδιώκει εξωτερικές ανταμοιβές. Κάτι τέτοιο μπορεί να συμβαίνει όταν κάποιος νιώθει ευχαρίστηση, ικανοποίηση ή προσωπική αξία από τη δραστηριότητα που εκτελεί.

Σύμφωνα με τη θεωρία του αυτοπροσδιορισμού, όταν οι άνθρωποι αισθάνονται πως έχουν εκπληρώσει τρεις βασικές ανάγκες, αυτές της αυτονομίας, της συνάφειας και της επιτυχίας, τότε έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να αναπτύσσουν έντονη εσωτερική παρακίνηση για τις δράσεις τους. Πιο αναλυτικά , οι τρεις βασικές ανάγκες είναι οι ακόλουθες:

1. Αυτονομία (Autonomy): Η ανάγκη για αυτονομία αφορά το να αισθανόμαστε πως έχουμε τον έλεγχο και την αυτοδιάθεση στις πράξεις και τις επιλογές μας. Όταν μια δραστηριότητα ικανοποιεί αυτήν την ανάγκη, τότε αισθανόμαστε πιο συμμετοχικοί και αναπτύσσεται ενδιαφέρον για να την εκτελέσουμε.

2. Συνάφεια (Relatedness) : Η ανάγκη για συνάφεια αναφέρεται στην επιθυμία μας για στενές και θετικές σχέσεις με άλλα άτομα και ενισχύει το κίνητρο για συνεργασία και για αλληλεπίδραση.

3. Επιτυχία (Competence): Η ανάγκη για επιτυχία αφορά την προσπάθειά μας να αναπτύσσουμε τις ικανότητές μας και να επιτυγχάνουμε στόχους που έχουμε θέσει. Η αυτο-βελτίωση και η πρόοδος προς την επίτευξη στόχων μπορούν να παρέχουν μεγάλη ικανοποίηση και παρακίνηση.

Όταν αυτές οι βασικές ανάγκες εκπληρώνονται, η θεωρία του αυτοπροσδιορισμού υποστηρίζει ότι οι άνθρωποι έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να αισθάνονται πιο ευτυχισμένοι, ικανοποιημένοι και ευεργετημένοι με τη ζωή τους . Αντίθετα η εξωτερική παρακίνηση μπορεί να οδηγήσει σε αρνητικά συναισθήματα, αποξένωση από τον αληθινό εαυτό μας, μη ικανοποίηση των αναγκών, απουσία ενδιαφέροντος.

Αρθρογραφεί η ομάδα του Therapyway